Da u bah  Raphael Warjri

Ki paidbyllien ka Ri Khasi ki ba la shah kaweh paswut ha ka erkylla ka ba la lynsher da ki thngiat jong ki ktien shongshit na ki paidkar paidbhur ki ba kawang ktieh markynti ia baroh ki liang pyrshah bad pynksan tang ia ka liang lajong. Ka ba kham sniew ka long ba la nang klet lut phar ia ka mynnor bad wat ka ba dang hynnin ruh namar ba la thame ka rongphong mynta ba la phngian jubor lyngba ka kor pathai imlang sahlang (social media). Ñiar ban shem kino kino ki ba kren ia kaei kaei ka ba ym biang ki paidbah ha ka imlang sahlang, la ka liang ka dor ka mur jong ki mar ki mata, lane ha ka liang jong ka sumar sukher ia ki ba pang ba jhia, lane ha ka liang ka pule dangle, lane ha ka liang jong ka khaii pateng, lane ka thungkam thungjam, lane ka rep ka riang lane kino kino ki bynta ki ba ktah mationg ia ki longiing longsem ne ki briew shimet ha shnong ha thaw; hynrei ki ba bun ki la shu shla beit tang ia ki liang pyrshah bad pynieng nia tang ia la ka kynhun lajong. Ki ba shah  tangon tyngeh dei ka VPP kynthup ia ki nongialam, Bah Ardent Miller Basaiawmoit bad Bah Ricky A J Syngkon. Dei tang ha ka liang jong ka riti dustur tynrai ba la shu shah takraiñ tyngeh kine ki arngut ki nongialam jong ka seng VPP, na ka daw jong ka ba aijait kpa ne aijait sha u shynrang. Kita ki ba takraiñ, ym da dei eh ba ki sngewthuh janai ia la ka riti dustur tynrai, hynrei ba la shu kynthah madei ia kaei ka ba ym ju mlien barabor ha ka imlang sahlang lyngba ki ryta. Ha kane ka sur u paidbah ym dei shuh kumba ju nam ba dei ka sur jong u Blei, hynrei ka la kylla long pynban ka sur u paidbhur ka dei ka sur u ksuid. Ki seng saiñpyrthei ki ba heh bad khamtam kito ki ba bat ia ka iktiar ha ka sorkar ki la sngewsyier ia la ki kyrtong lajong ha ba ki khmih ia ki paidbah ki ba tuid lyngkien sha manla ki jingialang jong ka seng VPP. Katba ki dang atnud katta nang rasong ka daw jong ka VPP, hynrei ym lah ban len ruh ba kata ka rukom shongshit ka long kum ka umsaw ka ba wan tyllep bad ka ba lah ban jai jai noh shwa ka sngi thepbud ban jied ia ki kyrtong.

Ha ba khmih sani la dei ban pyrto ia ka RDA, ka ba la iaishah ban ym pynsngap ia kino kino ki jingkynthoh na ki liang pyrshah kumba la jia hapdeng ka seng NPP pyrshah ia ka VPP bad markynti la ia kawang ktieh kylla pat.  U kyrtong monlang na ka UDP, u Bah Robert June Kharjahrin u la kren ia ka nia ka ba biang ha ba ka long pyrshah ia ki paidbah bad ka imlang sahlang, hynrei kiwei kiwei ki nongialam ki la long ki ba palei bad khlem da shahshkor bad kylliang ktien ia kano kano ka jingshah kynnoh ka ba laiphewjait. Kumta ka thma ktien ka klang bha tang hapdeng ka NPP bad VPP bad ka seng Congress ruh ka la long kynjai bad teng teng la sngew kumba ka kynjah jar pynban. Toi, katto katne ki jait briew ki ba dei tang ki thab ki dab ki rangli juki, wat lada ki kren da ki kyntien synlar, hynrei don ka pasoh ha ki kyntien ban synñiang na ka bynta ka bha ka miat jong ka imlang sahlang. Kita ki ba kren jai jai bunsien ki dei ki nongrep na nongkyndong bad ki nongkhaii pateng barit baria, hynrei ki ba shleiñ ktien ban kren tohmet ia ki seng saiñpyrthei ne ia ki kyrtong ki dei pynban kito ki ba sngew ia lade kum ki ba la nang la stad bha. Kita ki ba sngew stad ki kynthup naduh ki samla, rangbah bad ki riew tymmen kumjuh ki ba shu sawa kum u khiew thylli khlem pasoh. Ka ba kham sngew saitmet ka long ba kita ki ba nang ban kynnoh laiphewjait ki sngew ha lade ba ki da tip thikna kumno ban batai ia ki kyrtong ne ia ki seng saiñpyrthei ba kumno ki dei ban leh ne ban trei na ka bynta ki paidbah bad ka imlang sahlang. Kita ki ba batai stad kumta shaphang ki kyrtong ne seng saiñpyrthei, ki dei barabor ki ba ym nang pat ban leh ne trei ia la ka kam lajong. Lada shu kdew nongmuna bad ym dei ba kdew kti kyrpang iano iano, la shem ba ki ba ñiah kali kamai ki nang ban batai ba ki kyrtong ne ki seng saiñpyrthei kumno ban leh ne trei ia ka kam shakri paidbah, katba ia lade kim tip kumno ban ñiah la ka kali ban ym thut ka iaid ka ieng ki paidbah. Kumjuh ruh kito ki ba trei kam sorkar ki tip kumno ban batai ba ki kyrtong ne ki seng saiñpyrthei ki dei ban bat ia ka por khnang ban ym bijai ka por jong ki paidbah, katba ia lade da lei lei kim ju lah ban bat ia ka por ban pynbiang ia ki paidbah.

Ha kata ka rukom ka lah ban long ia ia ki ba suh jaiñ ba ym da nang bha ban suh pynbiang, ki ba shet bam shet dih ba ym shngiam ka bam ka dih, ki ba rwai khlem ka sur ba biang, lane kino kino ki ba trei la ka kam shakri hapoh ki kynrad lane ki ba trei kam lajong kim nang ban trei bha la ka kam ram lajong ha la ki shlem treikam, hynrei ki pnah pat ban batai ia ki kyrtong bad seng saiñpyrthei ba kumno ba ki dei ban leh ne trei na ka bynta jong ki paidbah bad ka imlang sahlang. Ka long thik kum uwei u kamar u ba ym nang ban pynbiang sawar ban shna ia ka kynroh bad ym biang matang ka khanshi jong ka iing, hynrei u batai bniah ba kumno u karikor (engineer) jong ka paki dulan iingdorbar thawaiñ u la bakla ka jingthew ba sa khyllem ka tnum jong kata ka jyntei. Kumjuh ruh kawei ka kong die waidong ba ym tip ban khmih ia la ka kam lajong, hynrei ka nang ban batai ba ia ki myntri sorkar kumno ba kin khreh na ka bynta ban kyntiew ia ka kamai kajih jong ki nongkhaii ha jylla lane kumno ban aikam aijam ia ki samla. Nangta la don ki nonghikai skul ruh ki ba lehse shah thung ha ki myntri sorkar ki ba ym biang ka jingtbit ban hikai skul, hynrei ki pnah ban batai ia ka sorkar kumno ban thaw lad ban kyntiew ia ka pule dangle ha jylla. Kum kita ki jait briew ki la nang jyllei katba nang mih ki sngi, bad ka la dei ka por ba kin jyrwait la ka skhor lajong ba kin thngad kin thngaw na ka ba batai stad ia kaei ka ba ym lah ban khajoh.

Kumta ha ba shim kyllum te la jyllei ki paidkar ki paidbhur ki ba kyrkait tang da ki kyntien pynrem ia ka nia kiwei bad pynksan ia ka nia lajong tang ha la ka jylli ka ba khyrdong tang da u san u shiphew. Manla ka kynhun ki dei ki ba la shah tyllep ha ki nia jali jaum jong ki kita ki ba pnah thyllieh bad ki ba tyndep ha kita ki ba shleiñ la u thylliej ban kynteit briew. Katkum ka sur ki paidbah ba bun ba lang ba la pynsngew kyllum ka long ba la sakhi tyngkreiñ ha kine ki sngi ki ba ia aireng markynti kynthup ia ka kyrtong kong M Ampareen Lyngdoh bad u Bah Prestone Tynsong na ka seng NPP, Bah Ardent M Basaiawmoit na ka seng VPP, hynrei kiwei kiwei te ki dang kham palei bad ha ba ki kren ruh da ka jingstad jingshemphang bad adkar na ka ba ia kawang ktieh. Napdeng kito ki ba kham kynjai bad biang la ka juban ka sur paidbah ka nam ia u kyrtong shimet, bah Lakhon Kma, Bah Robert June Kharjahrin na ka seng UDP, Bah Vincent H Pala na ka seng Congress, ki ba la antad la u thylliej bad ki kdew ruh ia ki nongialam ki ba kynjah jar jar kum  uwei pat u kyrtong shimet bah Peter Shallam. Jar la katta, ki paidbah babun balang kin sa ai la ka juban ha kata ka sngi ka ba dei ha ka 19 tarik Iaiong, 2024.

Kaei ka ba donkam ia ki paidbah khamtam na ka thaiñ Khasi Jaintia, ka dei ban jied kyrtong da u ba don ka jingkitkhlieh ban shakri ia la ki paidbynriew bad ia la ka imlang sahlang da ka ba sngur mynsiem. Ka long ka ba shong syier lada jop da kino kino ki kyrtong ki ba lah ban shah samkhmut, shah teh lakam lane shah patan ha ka iktiar ki ba halor jong ka seng, wat lada ki angnud ban shakri hok ia la ki paidbynriew na la ka thaiñ. Ym dei pat ban khun ranab ruh sha kano kano ka seng ne kyrtong ba lehse ym lah ban don ka sur ban kyang ha iing dorbar thawaiñ ka Ri India na ka bynta ka daw bah jong ka jaitbynriew. Katkum ka jurip kyllum na ki paidbah ba la phrang da ki riewkhmat ha ka imlang sahlang, baroh ki kyrtong ki don la ka longrynñieng bad ka jabieng baproh ban kiew ha Dorbar Thawaiñ Ri, hynrei ka jingiar bad jingjylliew ka jingtip bad jingshemphang ka don tang ha ki khyndiat ngut ba ki paidbah ki dei ban bishar sani shwa ban jied. Ka long ka ba donkam tyngeh ban puson sani na la iing shwa ban leit thep bud, khnang ban ym shah kie berong ha ka jingpynsngew jong kiwei ki ba na shabar khamtam ki briew ba dei ki nongkyrshan jong kino kino ki kyrtong bad ki seng saiñpyrthei. Ka sur paidbah ba kyllum ka bynñiaw ba la jyllei palat ki seng saiñpyrthei riewlum ki ba la pharia ia ki paidbah da ka ba pynksan ia la ka seng lajong ha ki ba bun ki liang. Katkum ka sur paidbah ka pyrto ia ka kynhun RDA ka ba la tehsong hapdeng ka UDP bad HSPDP, hynrei ki don pat ki ba shongsyier namar ba ki seng saiñpyrthei baheh kum ka TMC bad BJP ki ba la randien ban aireng la kum ban kyrshan ia ka seng NPP, hynrei don ruh ki ba suba ba ka TMC ka ailad na rieh ban rasong ka VPP ha kane ka jingiakhun. Ki paidbah ha ba shim kyllum ki long ki ba stad ban pynshongnia na ka bynta ban jied kyrtong ba biang tam ha ka imlang sahlang, hynrei napdeng kita la don pat ki ba lah ban shah pynbieit, shah pynthame bad shah khring ha ki tien jali jaum jong ki nongkyrshan ba shitrhem ki ba pynksan katlah katiai ia ki seng ne kyrtong lajong. Kumta kyntang iawai, ka ba bha tam ia manla iwei-pa-iwei na ki paidbah ki ban mih ha ka 19 tarik Iaiong 2024, ka long ban puson sani na la iing khlem da shahshkor iano iano, ban pynshongnia bad rai shijingmut ban thep hano, khlem da shah shkor shuh ia ka sur ramia ka ba sawa ha lynti syngkien shwa ban poi sha ka jaka thep bud. Ynda la dep thep da ka ba sngur mynsiem bad khuid ka jingmut, ym pher shuh lada ia padiah khlem baiwai shilynter ha ba la dep la ka kamram ba kongsan na ka bynta ka lawei lajong, la ki paidbynriew lajong bad la ka imlang sahlang lajong na ka bynta ban kiew irat ka jylla.